Wat is nachtangst bij peuters of nachtmerrie

Hoor je jouw kind ´s nachts gillen, maar kun je geen contact krijgen? Het kan zijn dat er op dat moment sprake is van een nachtangst of night terror. Lees hier wat het precies is en wat het verschil is tussen een nachtmerrie en een nachtangst. Lees ook de tips van slaapcoach Lisanne over hoe je er het beste mee kunt omgaan.

Bekijk eerst onze video over nachtmerries bij peuters. Vond je dit een leuke video? We hebben nog véél meer voor je! In onze community bekijk je verschillende videomodules waarin we je stap voor stap uitleg geven over veelvoorkomende slaapproblemen. Daarnaast chat je hier onbeperkt met onze gecertificeerde slaapcoaches en pedagogen. 

Wat is nachtangst?

Wat is nachtangst of night terror? Nachtangst wordt ook wel pavor (angst) nocturnus (nacht) genoemd. Kinderslaapcoach en onrustdeskundige Lisanne: ‘Een Pavor Nocturnus, beter bekend als een night terror, sleepterror of sleeptantrum is een paniekaanval die je kindje krijgt kort nadat het in slaap is gevallen. Vaak zie je ze rondom bedtijd of tegen middernacht. Je kindje lijkt dan wakker, maar niets is minder waar. Ze slapen juist heel erg diep.’

Als je kind een nachtangst heeft kan je kindje wel gillen of huilen, maar je kunt geen contact maken met je kleintje. Dat is heel raar! Hoe komt dat? Lisanne: ‘Night terrors kunnen ontstaan bij de overgang van de diepe non-rem slaap, naar de rem-slaap. Hierbij is het gedeelte dat verantwoordelijk is voor het geheugen, horen of voelen nog in diepe rust en het deel dat verantwoordelijk is voor bewegen en geluid is wakker. Dit maakt dat kinderen dus wel kunnen bewegen, huilen of praten, maar dat ze niet kunnen horen, voelen of gebruik kunnen maken van hun geheugen.’

Hoe vaak en wanneer komt een nachtangst voor?

Nachtangsten komen voornamelijk voor in de kindertijd. Naar schatting hebben ongeveer 1 op de 15 tot 30 kinderen er wel eens last van. Sommige kinderen vaker dan anderen. Als we kijken naar de leeftijden, dan schijnt het zo te zijn dat nachtangsten vooral voorkomen bij kinderen tussen de 3 en 12 jaar. De eerste keren dat kindjes ermee te maken kunnen krijgen is gemiddeld rond de 3,5 jaar.

Je weet nu een beetje wat je zou kunnen verwachten, maar het kan ook zo zijn dat jouw kind nooit last heeft van nachtangsten.

Hoe ontstaan nachtangsten of night terrors?

Tijdens je slaap zijn er grofweg twee slaapfases: de diepe non-REM slaap, de fase waarin je kindje diep slaapt en de REM-slaap. De REM-slaap is niet zo diep en is vaak de fase in je slaap waarin je droomt en dus ook nachtmerries kunt hebben.

Nachtangsten ontstaan wanneer een deel van de hersenen van je kind uit de diepe slaap gewekt wordt, terwijl het andere deel nog in diepe slaap blijft. Meestal gebeurt dit tijdens de overgang van diepe non-REM slaap naar de REM-slaap.

Waarom krijgen kindjes nachtangsten of night terrors?

Het is onderzoekers nog niet helemaal duidelijk waarom kinderen last kunnen hebben van nachtangsten en waarom het ene kind het wel heeft en de andere niet. Wat mogelijk een rol kan spelen bij nachtangsten, is de ontwikkeling of rijping van de hersenen.

Ontwikkeling van de hersenen

Bij kinderen zijn de hersenen nog in volle ontwikkeling, zo moeten ze ‘leren’ een goed slaappatroon te ontwikkelen. Omdat de hersenen dit nog niet geleerd hebben, kunnen er kleine foutjes optreden. De hersenen reageren bijvoorbeeld niet adequaat tijdens de overgang van de diepe slaap naar de REM-slaap. Het resultaat is dat een deel nog in slaaptoestand is en het andere deel in waaktoestand.

Wanneer de hersenen van je kindje beter zijn ontwikkeld, kunnen ze een goed slaappatroon maken. Om die reden verdwijnen nachtangsten wanneer kindjes ouder worden.

Factoren die nachtangsten kunnen opwekken

De grootste oorzaak zijn dus waarschijnlijk de hersenen die nog wat meer moeten rijpen. Daarnaast kunnen er factoren zijn die de kans op een night terror kunnen vergroten:

Factoren die nachtangsten kunnen opwekken

• Spanningen
• Slaaptekort
• Ziek zijn en koorts hebben
• Bepaalde medicatie die kunnen inwerken op de hersenen.

Kinderslaapcoach Lisanne vult nog aan: ‘Ik zie nachtangsten ook vaak voorkomen bij kinderen met een onregelmatig of niet-passend ritme en kinderen die last hebben van angst of depressie, ziek zijn, slapen op een vreemde plek of recent onder narcose zijn geweest. Ook komt het voor bij kinderen die last hebben van slaapapneu, slapen met een volle blaas of die slapen in een stressvolle omgeving.’

Kenmerken van nachtangst of night terror bij je kind

Een nachtangst is niet hetzelfde als een nachtmerrie. Wat de verschillen zijn zie je in onderstaand overzicht.

Belangrijkste symptomen van een nachtangst

Zoals je in het overzicht kunt zien zijn er een aantal punten waaraan je een nachtangst kunt herkennen. Onderstaand gaan we wat dieper in op die punten.

Eerste helft van de nacht

Een nachtangst vindt meestal plaats in de eerste 2-3 uren nadat je kindje in de avond is gaan slapen. Vaak rond dezelfde tijd, bijvoorbeeld rond 23.00 uur. In deze periode van de nacht/avond bevindt je kindje zich in de non-REM fase en slaapt dus diep.

Bang en angstig, maar toch in slaap

Het gekke van een nachtangst is dat je kindje nog slaapt. Stel je eens voor: je kindje lijkt wakker te schrikken, is bang, huilt, kan praten en heeft mogelijk zelfs de ogen open. En toch kun je geen contact met je kindje krijgen omdat hij/zij dus nog in slaap is. Raar hè? Het nare is dat je kindje soms ontroostbaar is en helemaal overstuur. Eigenlijk is het daarom niet echt angstig voor je kind, maar wel voor de ouder!

 Onderstaand in het kort de symptomen van een nachtangst:

• Huilen, soms overstuur.
• Kan nog praten, maar meestal niet altijd verstaanbaar.
• Kan de ogen open hebben.
• Snel ademen.
• Hart klopt snel.
• Zweten en/of een rood hoofd.
• Moeilijk wakker te maken (dit moet je dus ook niet doen, want daar kan je kindje erg onrustig van worden).

Het fijne van alles is dat je kindje hier de volgende dag totaal geen herinnering van heeft. Het is dan ook niet een gevolg van een nachtmerrie. Dus eigenlijk is de enige die er echt schrik van heeft, de ouder. Probeer hieraan te denken bij de volgende night terror van je kindje!

Hoe lang duurt een night terror?

In de nacht zelf duurt een night terror een paar minuten tot een half uur. Vaak komt het maar één keer in de nacht voor, slechts in enkele gevallen meerdere keren. Het kan zijn dat je kindje er elke nacht last van heeft (of eigenlijk: dat jij er elke nacht last van hebt), maar vaker hebben kinderen het af en toe. De leeftijd van je kindje kan een rol spelen: jongere kindjes hebben het vaker (gemiddeld 1 tot meerdere keren per week) oudere kinderen minder vaak (1 tot enkele keren per maand).

Bevindt je kindje zich in een drukke periode of is er veel spanning? Dan kan het zomaar zijn dat je kindje vaker last heeft van nachtangsten. Ook slaapgebrek werkt night terrors in de hand.

Nachtangst doorbreken

Het is niet leuk, een nachtangst of night terror bij je kind. Het geeft je een naar en vervelend gevoel en vaak voel je jezelf machteloos. Hoewel je kindje hier zelf niet zo last van heeft, is het een fenomeen dat je liever ziet gaan dan komen. Is er een manier om een nachtangst te doorbreken? Niet direct in de zin van dat er een middel bestaat die het kan genezen. Het enige wat je kunt doen is zo goed mogelijk met de situatie omgaan.

Niet wakker maken

Het belangrijkste is: maak je kindje niet wakker, want onthoud: je kind merkt hier zelf niks van. Tijdens een nachtangst heeft je kind geen nachtmerrie. Eigenlijk is er niet zoveel aan de hand, behalve dat het er heel vervelend uit kan zien. Natuurlijk wil je jouw kindje wakker maken, troosten en geruststellen, maar echt: het is beter dit niet te doen. Sterker nog: hoe meer je dit probeert te doen, hoe groter de kans is dat de night terror langer gaat duren. Je kunt het beste je kleine met rust laten, of je blijft erbij en er rustig en stil bijzitten totdat het voorbij is. 

Tips van de slaapcoach bij nachtangst of nightterror

Onze kinderslaapcoach Lisanne heeft een aantal goede tips om je te helpen goed door een nachtangst heen te komen.

 Lisanne: ‘Het belangrijkste is dat je zelf rustig blijft. Daarnaast zijn er nog een aantal dingen die je kan doen. 

• Let goed op de veiligheid. Een kindje dat een night terror heeft kan zich onbewust bezeren. 
• Raak je kindje vooral niet aan, hoe tegenstrijdig dat ook is. Dit maakt vaak dat de aanval heftiger wordt of langer duurt. Blijf wel in de buurt, zodat je een oogje in het zeil kan houden.
• Kijk goed naar het ritme en de slaaphoeveelheid van je kindje. Oververmoeide kinderen hebben vaker last van night terrors.
• Zorg voor regelmaat en vaste routines. Kinderen die op wisselende tijden of veel verschillende plaatsen slapen zijn vatbaarder voor night terrors.
• Neem de tijd voor het slaapritueel, zorg dat je kleintje ontspannen is. 
• Zorg voor rustmomenten overdag om stress te verminderen.’

Als laatste: mocht je kind regelmatig nachtangsten hebben en gaat hij/zij ergens overnachten? Zorg dan dat het logeeradres op de hoogte is!

Nachtangst voorkomen

Heeft je kindje erg vaak last van nachtangsten, dan zou je het volgende kunnen proberen: maak hem/haar ongeveer een kwartier voordat de nachtangst meestal begint wakker. Bij sommige kindjes is het al genoeg om hem/haar even aan te raken. Anderen moeten echt eventjes uit bed om volledig wakker te worden. Probeer eerst de eerste optie (eventjes aantikken) en als dit niet werkt kun je optie 2 proberen. Bij veel kinderen helpt dit om de nachtangst te voorkomen omdat ze even helemaal uit de diepe slaap komen en niet maar half zoals tijdens een nachtangst.

In eerste instantie is het niet nodig je kindje wakker te maken omdat hij of zij daar zelf echt geen last van heeft.

Nachtangst ervaringen

Ben je benieuwd naar de nachtangst ervaringen van andere ouders? Stel jouw vragen of deel jouw ervaring over nachtangsten in onze community Numsy+. In deze community kun je niet alleen ‘praten’ met andere ouders en slaapcoaches. Je volgt er ook nog verschillende videocolleges zoals de video boven deze blog. Wil je het ook eens proberen? Maak gebruik van onze gratis proefperiode!